به گزارش قدس آنلاین؛ زمین کاشمر گرفتار سرطان شده و این تومور بدخیم در عمق جانش ریشه دوانده و هر روز پیش‌روی می‌کند. امروز این شهر ۲۵۰۰ ساله، در ظاهر و باطن می‌شکند و آرام آرام در زمین فرو می‌رود. بر پایه آخرین مطالعات انجام شده توسط کارشناسان بالغ بر ۴۰ درصد این شهر به طور بسیار جدی و خطرناک درگیر فرونشست شده است.
فرونشست در مرکز شهر
یک کارشناس حوزه آب و خاک در خصوص آخرین وضعیت فرونشست زمین در کاشمر گفت: برخلاف گذشته از چند سال قبل فرونشست زمین در داخل شهر هم قابل مشاهده است.
هادی معماریان با بیان اینکه اولین نشانه‌های فرونشست زمین در کاشمر از حدود ۴۰ تا ۵۰ سال قبل زمانی که چاه موتورها با تمام توان شروع به برداشت نمودند آغاز شد، خاطرنشان کرد: بیشترین میزان فرونشست زمین در اطراف چاه موتورها مشاهده می‌شود.
وی اظهار کرد: اگر به سمت روستای کاهه و سعدالدین خلیل‌آباد و ... مراجعه شود در اطراف آن‌ها درز و شکاف‌های بسیار عمیق ایجاد شده است.
این فعال محیط‌زیست تصریح کرد: اگر به جنوب دشت کاشمر برویم دو مظهر یا رخنمون اصلی پدیده فرونشست را می‌توان دید، پدیده درز و شکاف‌های بسیار عمیقی که در سطح دشت قابل مشاهده‌اند ناشی از فرونشست زمین است.
وی همچنین افزود: پدیده لوله‌زایی در محل لوله‌های چاه‌های پیزومتری یا مشاهداتی به راحتی قابل مشاهده هستند، به طوری که بلوک سیمانی اطراف لوله که حدود یک تا ۱.۵ متری بالای سطح زمین باقی مانده قبلاً روی زمین بوده است.
معماریان عنوان کرد: بر اساس تصاویر ماهواره‌ای سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ مشخص می‌شود که طی چهار سال در دشت کاشمر ۲۰ تا ۸۰ سانتیمتر فرونشست زمین را تجربه کرده‌ایم.
وی بیان کرد: هر چه سطح آب پایین‌تر برود وزن رسوبات بالایی بر روی رسوبات پایینی آوار شده و زمین نشست بیشتری پیدا می‌کند، بیشترین میزان فرونشست در بخش‌هایی هستند که آبرفت ریزدانه دارند.
این دانشیار دانشگاه بیرجند که تاکنون پژوهش‌های بسیاری در خصوص وضعیت فرونشست زمین کاشمر انجام داده است، اذعان کرد: آبرفت ریزدانه که بیشتر فرونشست‌ها در آن مناطق اتفاق می‌افتد از جنوب کاشمر آغاز و تا جنوب خلیل‌آباد و بردسکن ادامه دارد و کاملاً قابل مشاهده است.
وی گفت: اکنون فرونشست زمین به داخل شهر کاشمر رسیده و بیشتر خود را در ساختمان‌های قدیمی نشان می‌دهد، این ساختمان‌ها چون فونداسیون پایداری ندارند همراه با زمین نشست می‌کنند.
معماریان افزود: بر اساس استانداردهای جهانی اگر میزان فرونشست زمین در سال بیشتر از ۲ تا ۴ میلیمتر باشد وارد بحران می‌شویم در صورتی که کاشمر طی مدت چهار سال حداکثر ۸۰ سانتیمتر یعنی سالیانه ۲۰ سانتیمتر فرونشست داشته و این یک فاجعه محسوب می‌شود.
وی با اشاره به اینکه کاشمر وارد بحران فرونشست شده است، بیان کرد: از مرکز به سمت جنوب شهر فرونشست زمین اتفاق افتاده است، در واقع ۳۰ تا ۴۰ درصد شهر کاشمر به‌طور علنی درگیر فرونشست زمین شده است.
این کارشناس حوزه آب و خاک خاطرنشان کرد: می‌توان در جنوب شهر به دلیل بافت فرسوده آن، درز و شکاف‌هایی را مشاهده نمود که ممکن است ناشی از فرونشست زمین باشد، البته باز هم باید مطالعه دقیق‌تری در این خصوص انجام شود.
وی تصریح کرد: فرونشست‌ها از مناطق طبیعی عبور کرده و به سکونت‌گاه‌های انسانی رسیده‌اند، نقشه‌های راداری نشان می‌دهد که بیشترین میزان فرونشست زمین را در خود شهر کاشمر و اطراف آن داریم.
معماریان گفت: با فرونشست زمین به دلیل اینکه آبخوان دیگر ظرفیت نفوذ ندارد و خلل و فرج و منافذ آن توسط سایر رسوبات پر می‌شود، در این زمان آبخوان مرده شده و نمی‌توان روی آبگیری آن حساب نمود، در واقع آخرین مرحله بیابان‌زایی در منطقه اتفاق افتاده است.
وی افزود: هنوز بخش‌های بسیاری از آبخوان از جمله در شمال دشت کاشمر زنده است و قابلیت نفوذ دارد ولی به شرط آنکه از همین لحظه جلوی فرونشست، با کم کردن میزان پمپاژ و تعادل بخشی سفره‌های آب زیرزمینی در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد، همچنین الگوی کشت تغییر یابد و میزان برداشت تعدیل و در نحوه مصرف بازنگری انجام شود.
این استاد دانشگاه بیان کرد: به طور متوسط سالیانه سفره آب زیرزمینی و آبخوان یک تا ۱.۲ متر افت دارد، بر اساس برخی برآوردها به ازای هر متر افت آب زیرزمینی حدود ۵ تا ۱۰ سانتیمتر فرونشست را می‌توان تجربه نمود که اگر در ۲۰ سال حدود ۳۰ تا ۴۰ متر افت آبخوان داشته باشیم در برخی نقاط ۱.۵ متر فرونشست زمین اتفاق افتاده است.
وی با ضروری دانستن مطالعات برای بررسی دقیق‌تر وضعیت فرونشست زمین، گفت: تا وقتی وضعیت تخصیص اعتبارات، قطره چکانی باشد و به نصب چند کنتور هوشمند اکتفا کنیم اتفاقی نخواهد افتاد و نمی‌توان سفره آب زیرزمینی را حفظ کرد.
معماریان بیان کرد: در حال حاضر بیشترین برداشت مربوط به چاه‌های مجازی هستند که ۸۰ تا ۹۰ درصد در این فرونشست‌ها نقش دارند، به رغم اینکه سالیانه باید چندین میلیون مترمکعب برداشت را کم کنیم اما نه تنها کاهشی نداشته بلکه اضافه هم شده است.
وی افزود: متأسفانه در زیر شهر کاشمر قنات‌های خشک شده‌ای قرار دارند که چون آبی در آن‌ها جریان ندارد، ریزش آن‌ها توسط فرونشست زمین تشدید شده و هر لحظه امکان ریزش آن‌ها وجود دارد.
این فعال محیط زیستی گفت: چون نقشه‌ای تفصیلی از مسیر قنات‌های خشک شده نداریم که بتوان آن‌ها را رصد کرد هر لحظه ممکن است جایی از شهر پایین برود، در واقع همانند بمب ساعتی عمل می‌کنند.
به زودی وارد فاز فوق بحرانی فرونشست خواهیم شد
در این منطقه فرونشست زمین نیز غول خفته‌ای است که می‌تواند ضررهای زیادی بزند و مسوولان باید به این باور برسند که کاشمر در خطر زلزله خاموشی است که تبعات زیادی دارد.
این صحبت‌های عضو نظام مهندسی کاشمر است که وضعیت فرونشست زمین در این شهر را فاجعه‌بار دانست.
محمد خباززاده گفت: فرونشست زمین علل مختلفی دارد که عمده آن ناشی از حرکت و فعالیت صفحات تکتونیکی(صفحات سنگ کره) و یا استخراج موادی نظیر آب، گاز، نفت و معادن از لایه‌های زیرسطحی است.
وی خاطرنشان کرد: نشست و میزان آن بستگی مستقیم به شدت بارهای وارده به زمین، طول مدت بارگذاری، میزان تراکم پذیری خاک و نوع دانه‌بندی دارد، لذا ساختمان‌ها و تأسیسات احداثی و مستقر بر روی زمین در اثر این نشست‌ها دچار مشکلات بسیاری می‌شوند.
وی اذعان کرد: نشست‌های نامتقارن موجب کاهش قابل توجه عمر مفید ساختمان و بروز ترک‌های بسیار در ساختمان می‌شوند، هرچند میزان این ترک‌ها به مقدار نشست خاک منطقه بستگی دارد.
این مهندس محاسب و ناظر پایه ارشد نظام مهندسی کاشمر همچنین افزود: ناپایداری خاک در زیر ساختمان‌ها، جاده‌ها و معابر موجب افزایش هزینه‌های تعمیرات و نگهداری ساختمان در طول عمر آن می‌شود.
وی به مشکلات دیگری که بر اثر متراکم و فشرده شدن لایه‌های خاک به وجود می‌آید اشاره کرد و گفت: این فشردگی باعث ایجاد لایه‌های تقریباً آب‌بند با نفوذپذیری کم می‌شود که در حرکت آب‌های زیرزمینی به سمت پایین‌دست تأثیر منفی داشته و کشاورزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
خباززاده خاطرنشان کرد: هرچند بسیاری از کارشناسان اعتقادی به تأثیر فرونشست زمین و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی به رفتار لرزه‌ای زمین ندارند، اما در دشت‌هایی که دچار پدیده فرونشست هستند باید از زلزله‌های ضعیف مانند ۳ و ۴ ریشتر هم ترسید، چرا که تأثیر زمین لرزه بر زمین‌های ناپایدار فاجعه‌بار است.
وی گفت: این موضوع در منطقه ترشیز که در مجاورت دومین گسل بزرگ ایران قرار دارد نیز باید بر شدت نگرانی‌ها بیفزاید، روند استفاده از آب‌های زیرزمینی، کاهش نزولات جوی و خشکسالی‌های مداوم موجب شده شهر کاشمر و روستاهای اطراف آن با خطری بزرگ‌تر از فرونشست مواجه باشند.
این مهندس ساختمان اظهار کرد: عدم توجه مردم و مسئولان به موضوع برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی در آینده‌ای نه چندان دور منطقه را وارد فاز فوق بحرانی فرونشست خواهد کرد.
وی گفت: در این فاز فرو چاله اتفاق می‌افتد و خاک به صورت قائم در ارتفاع قابل توجهی فرو می‌ریزد و مستحدثات موجود در داخل آن سقوط می‌کند.
خباززاده با توجه به وضعیت موجود تأکید کرد: این باید در اسرع وقت مطالعات وضعیت فرونشست زمین را به صورت جدی‌تر پیگیری کرد و در مصرف آب و برداشت از آب‌های زیرزمینی کارشناسانه‌تر عمل نمود.
مطالعات نشان می‌دهد اگر با همین روند پیش برویم در کاشمر تا ۲۵ سال آینده دیگر آبی در آبخوان نخواهد بود که بتوان برداشت کرد و نبود آب یعنی مرگ کاشمر.
علاوه بر اینکه بسیاری از ساختمان‌های مسکونی در شهر از خیابان فیض‌آباد گرفته تا انتهای خیابان قائم ترک خورده‌اند، اولین بیمارستان کاشمر که از فرسوده بودن رنج می‌برد و برخی تأسیسات در همین مناطق قرار دارند که با خطر جدی فرونشست زمین مواجه‌اند. نگرانی‌ها از پدیده فرونشست در دشت کاشمر تا آنجا جدی است که بعضاً گفته می‌شود این شکاف‌های سطحی تا مرکز شهر نیز پیش رفته و در آینده نزدیک به این بخش آسیب وارد خواهد کرد.
اگر بخواهیم فرونشست را در منطقه مهار کنیم در گام نخست باید مدیریت سخت‌گیرانه منابع و مصارف آب را در پیش گرفت؛ مصارف کنترل شده و مردم را به صرفه‌جویی تشویق کرد، بازیابی آب از فاضلاب و ترویج کشاورزی مدرن و مصارف آب این بخش مدیریت شود چرا که مصرف آب در کشاورزی خیلی بالاست درحالی که نسبت به معیارهای جهانی بازدهی کمی دارد.
انتهای پیام/
نظر شما